Formula 1’de 2022’de yürürlüğe giren ve yer etkisi tabanlı araçlara dayanan teknik düzenlemeler, yalnızca dört sezonun ardından 2025’te sona eriyor. Şampiyona, 2026’da şasi ve güç ünitesinde büyük bir değişime hazırlanırken, mevcut kurallar dönemi de tarihe karışıyor. 2025 sezonu, takımların birbirine yaklaşmasıyla dikkat çekse de, araçların yarış içindeki rekabetçiliğinde yaşanan düşüş tartışma konusu oldu. İşte 2022-2025 yer etkisi araçları dönemine dair öne çıkan değerlendirmeler:
Ana Hedef Gerçekleştirilemedi
Glenn Freeman, ilk yer etkisi döneminin yasaklanmasından bu yana, aracın altından elde edilen yere basma kuvvetinin Formula 1’deki kirli hava sorununu çözeceğine dair beklentilerin hep gündemde olduğunu belirtiyor. Freeman, 2022 sezonunun başında araçların birbirini daha yakından takip edebildiğini, ancak bu etkinin kısa sürdüğünü ve takımlar performans açığını kapattıkça eski sorunların geri döndüğünü vurguluyor. Freeman, “Bu dönemin asıl amacı yarışları iyileştirmekti, ancak bu hedefe tam anlamıyla ulaşılamadı,” ifadelerini kullanıyor. Pirelli lastiklerinin kirli havada ve yüksek tempoda zorlanmasının, ayrıca takımların kuralları aşmak için sürekli yeni yollar bulmasının bu başarısızlıkta etkili olduğunu da ekliyor. Freeman, yeni dönemde de benzer sorunların yaşanabileceğine dikkat çekiyor.
Göz Ardı Edilmemesi Gereken Büyük Bir Başarı: Maliyet Sınırı
Edd Straw, 2022-2025 dönemiyle birlikte maliyet sınırının da devreye girmesinin, bu dönemin kalıcı mirası olacağını belirtiyor. COVID-19 nedeniyle şasi kuralları bir yıl ertelenirken, mali düzenlemeler 2021’de planlandığı gibi başladı ve 2022’de üst sınır 175 milyon dolardan 145 milyon dolara düşürüldü. Straw, maliyet sınırının takımlar arasındaki harcama savaşını önlediğini ve tüm ekiplerin finansal açıdan daha istikrarlı hale gelmesini sağladığını ifade ediyor. Straw, “Maliyet sınırı, Formula 1 takımlarının finansal modelinin temel taşı haline geldi. Takımların çoğu artık milyarlarca dolar değerinde varlıklar,” diyor. Straw’a göre, yer etkili araçlar unutulsa da maliyet sınırı kalıcı olacak.
Bu Araçları Kutlamak İçin Üç Neden
Ben Anderson, bu dönemi olumlu hatırlamak için üç önemli sebep sıralıyor:
- Takımlar için ciddi bir mühendislik sınavıydı. Hiçbir ekip tüm dönemi domine edemedi; çünkü gelişim sürecinde kaybolmak kolaydı ve maliyet sınırı nedeniyle sorunlar harcamayla çözülemiyordu. Araç ayarlarında yaşanan zorluklar ve sıçrama (porpoising) gibi problemler, her hafta sonu farklı bir mücadeleye yol açtı.
- Araçlar, sürücüler için gerçekten zorluydu ve teknik açıdan esnek olan, uyum sağlayabilen pilotlar ödüllendirildi. Özellikle ıslak zeminde bu araçları doğru şekilde kullanmak büyük bir sınavdı.
- FIA, araçların birbirini takip etmesini zorlaştıran aerodinamik açıkların kullanılmasından hoşnut olmasa da, son iki yılda oldukça yakın mücadeleler ve Oscar Piastri’nin Monza 2024, Bakü 2024, Avustralya 2025, Miami 2025 ve Monza 2025 gibi yarışlarda sergilediği etkileyici ataklar görüldü.
F1’in Yönetim Yapısı Gerekli Düzeltmeleri Engelledi
Gary Anderson, 2022-2025 yer etkisi kurallarının beklenen etkiyi yaratamamasında FIA’nın hızlı ve etkili değişiklikler yapamamasının rol oynadığını belirtiyor. Anderson, yer etkisi tabanlı zeminlerin araçları daha aerodinamik olarak dayanıklı hale getirdiğini ve dışa yönlendirme (outwash) yaratan parçalara getirilen kısıtlamaların doğru adımlar olduğunu söylüyor. Ancak, araçların çok alçak sürülmesi nedeniyle zemin kenarlarının kritik hale geldiğini ve sıçrama (porpoising) sorununun, taban kenarı düzenlemeleriyle kısmen kontrol altına alındığını ifade ediyor. Anderson, FIA’nın ön kanat uç plakalarındaki slotlar, fren kanallarındaki karmaşık aerodinamik parçalar gibi düzenlemelerin niyetine aykırı tasarımlara karşı daha sert önlemler alması gerektiğini savunuyor. 2022’de araçlar birbirini takip edebiliyordu, fakat takımlar daha fazla yere basma kuvveti arayışında bu avantajı kaybettirdi ve 2025’te DRS trenlerinin ön plana çıktığı, geçişlerin zorlaştığı yarışlar yaşandı. Anderson, FIA’nın yönetim süreçlerinin değişiklikleri engellediğini ve bu durumun Formula 1’in önceliklerinin yarıştan çok başka alanlara kaydığını gösterdiğini belirtiyor. Gridin birbirine yaklaşması ise kuralların çok sıkı olmasından kaynaklanıyor ve Formula 1’in tek tip araca yaklaşmasına neden oluyor. Anderson, maliyet sınırının ise karmaşık bir muhasebe sürecine dönüştüğünü ve daha basit bir yapının daha etkili olacağını düşünüyor.
Formula 1’in Rekabet Düzeyi Hiç Bu Kadar Yüksek Olmamıştı
Scott Mitchell-Malm, bu kuralların bir takımı zirveden indirip, ardından onun yerini de başka bir ekibin almasını sağladığını vurguluyor. 2022 öncesinde Red Bull, Mercedes’in seviyesine ancak küçük ve önemli kural değişiklikleriyle yaklaşabilmişti. Yer etkisi araçları Mercedes’i şampiyonluk mücadelesinden uzaklaştırırken, Red Bull’u öne çıkardı. Ancak zamanla McLaren da Red Bull’un önüne geçmeyi başardı ve 2025 sezonunun sonunda griddeki rekabet seviyesi son derece yaklaştı. Mitchell-Malm, “Son iki yılda Formula 1’in toplam rekabet düzeyi tarihin en yüksek noktasına ulaştı,” diyor. Ancak, bu yakınlık her zaman mükemmel yarışlar anlamına gelmedi. Araçlar düşük hızda hantal ve estetikten uzak görünürken, yüksek hızda ise etkileyiciydi. Mitchell-Malm, bu dönemi teknik açıdan ilgi çekici, karmaşık ve takımların kavramakta zorlandığı bir dönem olarak tanımlıyor; bu araçları tam anlamıyla çözen ise yalnızca iki takım oldu.
Kaynak: The Race // https://www.the-race.com/formula-1/f1-ground-effect-era-2022-2025-verdict/
